Feijioa (Feijioa Sellowania - Acca Sellowania)
Tanımı:Myrtaceae familyasına dahil olan bir türdür. Anavatanı Güney Amerika'dır Brezilya, Paraguay, Uruguay ve Kuzey Arjantin'de doğal olarak yetişmektedir. Avrupaya 19uncu asrın sonunda getirilmiştir. 20inci asrın başında ise Akdeniz ülkelerinde arboratum ve botanik bahçelerinde yer almaya başlamıştır. Feijoa dilimize Kaymak Ağacı olarak çevrilmiştir.
Botanik Özellikleri:Ağaççıklar 3-4 m boylanır. Toprak yüzeyinden itibaren dallanma eğilimindedir. Dip sürgünleri temizlenmezse iri gövdeli toplu bir çalı formu alır. Kışın yaprak dökmez, her dem yeşildir.
Yapraklar 4-6 cm boyunda ovaldir. Sert yapılı gevrek olan yaprakların üst yüzeyi parlak koyu yeşil, alt yüzleri hafif tüylü ve grimsidir. Dallar yanlara doğru büyür ve gevrektir.
Çiçekleri bu bitkinin en dikkat çekici organıdır. Çok güzel ve büyük çiçekleri vardır. Tomurcuklar yaprak koltuklarında oluşur ve çiçek sapları 3-4 cm uzunluğundadır. Taç yaprakları 5li, uzun ve dışları beyaz renklidir. Fizyolojik olarak hermafrodit (kendine verimli)'dir. Çiçeklenme yaklaşık haziran ayında başlar, 1,5 ay kadar devam eder. Çiçekleri kendine verimli olduğu halde karşılıklı tozlanma ile daha iyi meyve tutar.
3 yaşından itibaren çiçek açmaya ve meyve vermeye başlar. İleri yaşlarda her ağaçta yüzlerce hatta binlerce çiçek bulunur. Bu dönemde canlı yeşil yaprakları ve iri kırmızı - beyaz çiçekleri ile çok çekici görünüm alırlar. Bu görünümleri ile feijoa bitkisinden peysaj mimarlığında da faydalanılır.
Meyveleri oval veya yuvarlaktır. Önceleri mat olan meyveler hasada yakın parlak yeşil olur. Güneş gören kısımlar kırmızıya çalar. Meyve eti sarımsı krem renkli, kendine özgü aromalı ve çok kokuludur.
Yetiştiriciliği:İklim sitekleri yönünden Feijoa'ya en yakın bitki zeytindir. Sıcak isteği zeytine yakındır. Kışın -16°C'ye kadar soğuklara dayanabilir. Su isteği zeytinden biraz fazladır. Bu benzerlik nedeni ile zaytin yetişen yerlerde rahatlıkla yetişebilir. Deniz seviyesinden 700m kadar yükseğe çıkabilir. Sürekli sert ve kuru rüzgarladar kaçınılmalıdır. Hasattan önce oluşabilecek don meyvelere zarar verir. Kış aylarında yağan kar dalları kırabilir. Bu gibi durumlarda sürgünler ve dallar çepçevre bir kaç sıra iple bağlanmalıdır.
Toprak istekleri yönünden fazla seçici değildir. Kuvvetli kazık ve saçak kökleri toprakta iyi dağılır ve sömürür. Derin, kireçsiz, süzek topraklarda iyi gelişir. Kuru topraklarda gelişmesi zorlaşır.
Bahçe tesis ederken sıra arası 4-5 m sıra boyu 2-3m olmalıdır. Herhangi bir destek sistemine ihtiyaç duymaz. Meyve ağırlığı ile kırılabilecek dallar desteklenmelidir veya karşılıklı bağlanmalıdır. Karşılıklı uyuşmazlık yoktur. Meyve tutumunu arttırabilmek için, bahçe tesis ederken birden fazla çeşit kullanılmalıdır.
Feijoalar 50-60 yıl yaşayıp meyve verirler. Bir dekara 66-110 bitki dikilebilir. Verimide 550-1800 kg/da arasında olabilir. Ağaçlar yerden 30-40 cm yüksekten taçlandırılmalıdır. Yanlara doğru eşit aralıklı3-5 dal bırakılır. Daha sonra doğal gelişme formuna bırakılır. Bununla birlikte, aşağı doğru büyüyen, bitki iç kısmını kapatan sürgünlerle, dip sürgünleri düzenli olarak temizlenir.
Gübreleme bitkinin düzenli gelişmesi ve meyve vermesi için zorunludur. Yaprak analizlerinde optimum-eşik değerler henüz belirlenmemiştirAncak düzenli ürün alabilmek için Yeni Zellanda'da, her yıl, dekara 10 kg N, 8 Kg P2O5 ve 10 Kg K verilmektedir. Ayrıca kök gelişmesini teşik etmek ve toprağın su tutma kapasitesini arttırmak için organik madde (ahır gübresi) verilmelidir.
Bazı Hastalık Ve ZararlılarıMeyve ve çiçeklerde: Botrytis cineraea
Köklerde: Phytophthora ve pythium
Yapraklarda: Sphaceloma sp.
Ayrıca Ceroplastes sinensis, Labidostumus taxicornis, Lachnea sp. , Clitra sp. Ceratitis copitata sayılabilir.
Olgunlaşma ve Hasat:Feijoa meyveleri, çiçeklenme döneminden 4-5 ay sonra olgunlaşır ve hasat edilebilir. Çİçeklenme ile hasat arasındaki süre, sıcak ekolojilerde kısalır, serin ekolojilerde uzar. Olgunlaşan meyveler yere dökülür. Bu dönemde veya hemen öncesinde toplanmalıdır. Hasat edilen meyveler tüketim için olgunlaştırılmalı, yeme olumuna getirilmelidir. Sıcaklık ve etilen olgunlaşmayı hızlandırır. Olgunlaşan meyveler hafif yumuşar ve meyve eti krem rengine döner. Meyvenin iç kısmında çekirdek evi açık kahve rengini alır ve jelatinimsi görünür. Meyvenin tamamı, kabuk dahil yenebilir. Hasat edilen meyveler 1,5 ay kadar soğuk hava depolarında +1°C'de muhafaza edilebilir.
Türleri:Triumph çeşidi Yeni Zellenda orjinlidir. meyve ağırlığı 80-100 gr civarındadır. Geççi bir çeşittir. Ekim sonu, kasım başı olgunlaşır. Daha çok sanayi kullanımı için uygundur. Normal meyve tutumu için tozlayıcıya ihtiyaç duyar. En iyi bilnen tozlayıcısı Mammoth'dur
Mammoth çeşidi Trıumph'tan önce olgunlaşır. Ekim ortası veya ekim sonuna denk gelir. Meyve şekli değişkenlik gösterir. Kendine verimli olsada en iyi Triumph ile tozlanır. 80 gr ağırlığındadır. Ticari potansiyeli en yüksek türdür.
Apollo kendine verimli, çabuk ve kuvvetli yetişen bir türdür. Meyve şekli oval, kabuk parlak yeşil, irilik homojendir. Mammoth çeşidinden 15 gün önce olgunlaşır. Gemini ve Triumph çeşidi ile birlikte kurulan bahçelerden daha iyi ürün alınır.
Gemini çeşidi kısmen kendine verimsizdir. En iyi Apollo ve Triumph ile tozlanır. Gelişmesi orta, verimliliği iyi ve erkencidir. Eylül ayı ortasından itibaren hasat edilir. Mammoth çeşidinden 1 ay önce olgunlaşır. Tohumundan elde edilen çöğürlerden üsütn nitelikli fertler seçilebilir.
Üretimi:Üretiminde tohumdan yararlanılır. Ancak Çapraz tozlanma olduğunda açılım gösterir. Tohumların çimlendirilmesi ile elde edilen çöğürlerden istenen özelliklerde olanlar seçilir veya daha önce seçilmiş olan bir çeşit aşılanabilir. Tohumlar çok küçük, ve meyvede az sayıda olduğundan çok sayıda meyve gereklidir.
Diğer fidan üretim yolu, yapraklı çeliklrin köklendirilmesidir. Ancak çeliklerin köklenmesi zordur. Köklenme oranını arttırmak için 1.000 ppm IBA ile çabuk daldırma yapılır. En yüksek köklenme eylül ayında alınan çeliklerden sağlanır. Yapraklı çelikler hormon uygulamasından sonra, Mist altında köklendirilir. Köklenen çelikler, önce küçük saksılara, sonrada kaplara şaşırtılarak geliştirilirler.
Besin Değerleri:100 Gr için;
Kalori : 35 cal
Şeker: %6,2
Ca: 36 mg
Fe: 0
I: 3 mg
Vit C: 35Mg
Vit A: 0
Vit B1: 0
Vit B2: 0
Vit pp: 0
Ülkemizde ise Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, 1989 yılından itibaren meyvenin adaptasyon çalışmalarını başlatmış ve deneme amaçlı bahçelerin kurulmasını sağlamıştır. Enstitüde yetiştirilen feijoa fidanı Marmara ve Anadolu’nun Güney bölgelerine gönderilmiştir.
Günümüzde Sakarya, Yalova ve Bursa’da meraklı üreticiler tarafından yetiştirilen meyve özellikle Adana Bölgesinde yaygın olarak yetiştirilmektedir. İklim, toprak ve sıcaklık gibi ekolojik istekleri bakımından zeytin ile benzerlik gösteren feijoa ağacı zeytinin yetiştirildiği tüm bölgelerde rahatlıkla yetiştirilebilir.
Meyvesi, çiçekleri ve yaprakları ile dikkat çeken bitki endüstriyel besin üretiminde de önemli rol oynar. Ayrıca içeriğinde yer alan zengin biyokimyasal bileşenler farmakoloji alanında da oldukça popülerdir. Feijoa ağacının çiçekleri gösterişli ve oldukça güzel kırmızı-beyaz bir renge sahiptir. Koyu yeşil yaprakları ve bodur görünümüyle özellikle bahçe peyzajında da sıklıkla tercih edilir. Ağaç üç yaşından sonra çiçek açmaya başlar ve çiçekler mayıs ayından itibaren temmuz ayı ortalarına kadar ağaçta bulunur.
Feijoa Faydaları Nelerdir?• Sindirim sisteminin çalışmasını düzenleyen feijoa meyvesi, dizanteri gibi bulaşıcı hastalıkların tedavisine yardımcı olur. Şiddetli ishalin durdurulmasında önemli rol oynayan meyve ülser, gastrit, gaz, şişkinlik gibi durumlarda semptomları azaltmaya yardımcı olur.
• Üst solunum yolları enfeksiyonları ve özellikle şiddetli öksürükte feijoa ağacının yapraklarından hazırlanan çay tüketilebilir.
• İltihaplı hastalıkların tedavisine yardımcı olur.
• Kan şekerinin düzenlenmesinde etkili olan meyve düzenli olarak önerilen miktarlarda tüketildiğinde antidiyabetik rol oynar.
• İçeriğinde yer alan antioksidan bileşenler sayesinde vücutta biriken toksin maddelerin atımını kolaylaştıran feijoa bağışıklık sistemini güçlendirerek enfeksiyonlara yakalanma riskini azaltır. Özellikle bağışıklık sistemindeki bozukluklara bağlı olarak gelişen kanser hücresi oluşumunu engeller ve oluşan hücrelerin çoğalmasını önler.
• Vücutta biriken fazla suyun dışarıya atılmasında önemli rol oynayan meyve idrar söktürücü özelliğinden dolayı ödem çözücü görev yapar.
• Yüksek oranda lif içerir. Mide boşalımını geciktirici özelliği nedeniyle hem kan şekerini yavaş yükseltir hem de uzun süre tokluk hissi sağlayarak zayıflama diyetlerinin etkinliğini artırır.
• Bağırsak hareketlerini hızlandıran lif içeriği sayesinde kabızlığın önlenmesine destek olur. Bu özelliklerinden dolayı özellikle zayıflama diyetlerinde önerilen bir meyvedir.
• İçeriğinde yer alan iyot mineralinden dolayı guatr hastalarının mevcut tedavilerinde destekleyici tol oynar.
• Hücre zarının korunmasında etkindir. İçerdiği vitamin, mineral ve fenol bileşenler sayesinde vücudun genel sağlığının korunmasına yardımcı olur.
• Feijoa ağacının yaprakları kaynatılarak suyu içildiğinde baş ağrısını hafifletebilir.
Feijoa Meyvesi Nasıl Yenir?Kabuğu soyulmadan taze olarak tüketilebilen feijoa meyvesi kabuklu halde tüketildiğinde daha mayhoş bir tada sahiptir. Kabukları soyulduktan sonra bir bıçak yardımıyla ikiye bölünen meyve tatlı kaşığı yardımıyla da yenilebilir.
Taze meyve olarak sofralarda tüketilebilen feijoa, taze olarak doğrudan pasta ya da bisküvi yapımında da kullanılabilir. İşlenmiş gıdalara aroma sağlayıcı ve tatlandırıcı olarak eklenen meyve özellikle Yeni Zelanda, Avustralya ve ABD’de likör ve şaraplarda da kullanılır.
Feijoa reçeli, marmelatı, kompostosu, meyve suyu konservesi, meyve jeli yapılabilir. Meyvesi ve yaprakları kurutularak çay olarak da kullanılabilen feijoa özellikle dondurma ürünlerinde lezzet ve aroma sağlayan özelliği ile dikkat çeker.
Asya ve Güney Amerika ülkelerinde meyvenin üzerine sos, şeker ya da tuz dökülerek tüketimi yaygındır. Ev içerisinde kuru ya da taze olarak kek, pasta, tart ve çöreklerin içerisine atılabilir. Feijoa meyvesinin suyu çıkartılarak diğer meyve suları ile ya da sade olarak soğuk şekilde tüketilebilir.
Kendine has aromaya sahip olan meyve kozmetik sektöründe de kullanılır. Büyük, canlı çiçekleri ve yeşil yaprakları ile peyzaj mimarisinde dekoratif amaçlı yaygın olarak kullanılır.
