Atlas Okyanus'u ile Akdeniz'i birbirine bağlayan ve üç ülkenin egemenliği altında olan Cebelitarık Boğazı, konumu itibariyle, jeopolitik önemi olan bir boğazdır. Birleşik Krallık, Fas ve İspanya'nın kontrolü altında olan Cebelitarık Boğazı'ndan her yıl yaklaşık 7500 gemi geçmektedir. Cebelitarık Boğazı hakkında detaylı bilgi bulacağınız bu yazıda; boğazın konumu, önemi ve tarihine dair önemli bilgilere ulaşacaksınız.
Akdeniz ile Atlantik Okyanusu arasında köprü niteliğinde olan Cebelitarık Boğazı 60 km uzunluğunda ve 44 km genişliğinde olan bir boğazdır. Adını Tarık Bin Ziyad’dan almış olan boğazın derinliği ortalama olarak 426 metredir. Avrupa ve Afrika kıtalarını birbirinden ayıran Cebelitarık Boğazı’nın siyasi anlamda oldukça büyük önemi bulunmaktadır. İngiltere, Fas ve İspanya egemenliğinde bulunan boğaz yılda yaklaşık 7500 gemi geçişine ev sahipliği yapmaktadır.
1713 yılında resmi olarak İngiltere’nin kontrolüne geçmiş olan boğaz uzun yıllar ülkeler arasında siyasi çekişmelerin başlıca nedeni olmuştur. En çok İngiltere ve İspanya arasındaki sorunların ana kaynağı sayılan Cebelitarık Boğazı 2002 yılındaki referandum ile iki ülkenin ortak egemenliğine sunulmuştur. Günümüzdeki bilinen isminden önce Calpe adı ile bilinen boğaz, sonraki yıllarda Arap ordu komutanı olan Tarık Bin Ziyad olarak isimlendirilmiştir. Ardından Arapça dilinde Tarık’ın dağı anlamına gelen Cebelitarık adını almıştır.
Ulaşım avantajından dolayı önemi büyük boğazlardan biri olan Cebelitarık Boğazı’nın, Süveyş Kanalı’nın açılması ile birlikte önemi daha da artmıştır. Antik çağdan itibaren konumu ve özellikleri ile gözde boğazlardan biri olan Cebelitarık Boğazı bir dönem Herkül’ün Sütunları ismi ile de anılmıştır. Boğazın üst yüzeylerinde doğudan batı yönüne doğu güçlü bir akıntı vardır. Bu akıntı derinliklerde azalmaktadır. Her iki tarafı da sarp kayalıklarla çevrilmiş olan boğaz bu özelliği ile de oldukça önemli sayılmaktadır.
Cebelitarık Boğazı Nerededir?
Cebelitarık Boğazı’nın konumu tam olarak Atlantik (Atlas) Okyanusu ile Akdeniz’in batısında kesişmektedir. Dünya ülkelerinin ulaşımı için kilit bir konumda bulunmasından dolayı oldukça önemli bir yere sahiptir. Afrika kuzey kıyılarında bulunan İber Yarımadası’na kadar uzanan boğaz 60 km uzunluğa sahiptir. Cebelitarık Boğazı’nın stratejik konumunun ülkeler açısından avantajlı olması, günümüze kadar birden çok ülkenin egemenliğinde olmasına neden olmuştur.
Cebelitarık Boğazı’nın Özellikleri
Septe Boğazı olarak da bilinen Cebelitarık Boğazı tek bir ülkenin egemenliğinde olmayıp, İspanya, Birleşik Krallık ve Fas’ın kontrolü altındadır. Boğazın en dar bölgesi 14 metre iken en derin bölgesi de 425 metreye yakındır. Günde ortalama 20 geminin geçişi bulunan boğazda genellikle okyanus ötesi bölgelere seyahat edilmektedir. Cebelitarık Boğazı’nın en dar olduğu kısım 14 kilometrelik ölçüsü ile Cires Burnu ve Tarija Burnu arasında kalan kısımdır. Boğazın en önemli özelliklerinden biri ise Afrika ve Avrupa ülkelerini birbirine bağlayan ve oldukça yüksek olan bir köprüyü üzerinde bulundurmasıdır.
Cebelitarık Boğazı’nın Tarihçesi
Eski yılların Calpe Boğazı olarak bilinen Cebelitarık Boğazı resmi olarak İngiltere’nin himayesine geçene kadar birçok ülkenin egemenliğinden geçmiş ve değişik isimler almıştır. En son olarak Arap ordu komutanının namı ile anılmış ve Cebelitarık adını almıştır. Güvenlik amacıyla boğazın kuzeyde kalan kısmına kale inşa ettirilmiştir. 1462 yılında yaptırılmış olan kale ve boğaz İspanya’nın egemenliğine geçmiş ve 1502 yılında da bu egemenlik resmiyet kazanmıştır. Hollanda ve İngiltere egemenliği ise 1704 yılında gerçekleşmiştir. Daha sonra İspanya ve İngiltere arasında imzalanan Utrecht Antlaşması ile Cebelitarık Boğazı İspanyollardan İngiliz kuvvetlerine verilmiştir.
Cebelitarık Boğazı’nın Konumu ve Önemi
Cebelitarık Boğazı’nın tarihte bu denli önemli yer edinmesindeki başlıca sebeplerinden biri ulaşım açısından eşsiz nitelikte olan konumudur. Atlantik Okyanusu ile Akdeniz arasındaki birleştirici noktada olması dünya ülkeleri için en önemli boğazlardan biri olmasını sağlamıştır. Stratejik açıdan muazzam olan bu konumu Süveyş Kanalı’nın açılması ile daha da artmıştır.
Boğazın en geniş bölümü Spartel ve Trafalgar burunları arasında kalan kısımdır. Orta kısımları ise boğazın en sığ olduğu bölümleridir. Cebelitarık Boğazı kıyısında yer alan pek çok Avrupa ve Afrika ülkesi boğazın eşsiz ulaşım olanaklarından yararlanmakta ve çeşitli savaş ülkelerinin nazarında da değer bulmaktadır. İspanya, Fas ve Birleşik Krallık ülkelerine bağlı olan Tanca, Barbate ve Ceuta boğazın kıyısında yer alan yerleşim yerleri arasındadır.
Tarihte sömürge ilan edilen boğazlardan biri olması Cebelitarık Boğazı’nın İspanya ve Birleşik Krallık arasında bazı sorunların doğmasına yol açmıştır. Bu sorunlara çözüm olarak çeşitli oylamalar düzenlenmiştir. Yapılan oylamalara göre 1967 tarihinde İspanyol egemenliği red oyu almıştır. 1969 yılındaki oylamada ise Cebelitarık, Birleşik Krallık’ın himayesi altında olmayı kabul etmiştir.
Cebelitarık Boğazı ve Perejil Adası Krizi
Cebelitarık Boğazında bulunan kayalık ada özelliğindeki Perejil Adası Fas ve İspanya ülkeleri arasındaki sorunların en önemli sebeplerinden biridir. Fas kıyılarına 250 metre, İspanya kıyılarına ise sadece 8 km uzaklıkta bulunan adanın egemenliğine sahip olmak bu ülkeler için büyük sorun teşkil etmektedir. 2002 yılında ilk olarak Fas’ın adaya asker çıkarması İspanya ile aralarındaki gerilimin daha da artmasına sebep olmuştur. İspanya’nın da adaya asker çıkarması egemenlik krizinin büyük bir sorun olarak devam etmesine neden olmuştur.
Kaynak: https://bilgihanem.com/cebelitarik-bogazi-hakkinda-bilgi/