Öyle bir coğrafyada yaşıyoruz ki, her tarafı tarih, her tarafı paha biçilmez miraslarla dolu. Kervansaraylar, medreseler, saraylar da bunların başında geliyor. Konumuz olan Ani Harabeleri Kars ilimizin, Ocaklı Köyü’nde, Arpaçayı boyu üzerinde yer almaktadır. Bu makalemizde, Kars ilimizi dünyaya tanıtan bir turizm merkezi olan Ani Harabeleri’ni, tarihini, eserlerini ve Ani kentiyle ilgili efsaneleri okuyacaksınız.
İnsanı gerçek üstü yolculuğa çıkaran diyar. Uzunca bir tepede bir zamanlar varlığını sürdürmüş yıkık bir kent. Camiler, Kiliseler, Ateş Tapınakları… Sonsuz bir diyarmış gibi görünen gökyüzü. Nehrin üst tarafında bulunan ve iki ülkeyi birbirine bağlamak için yapılan fakat artık o iki ülkeyi birbirinden ayıran bir köprü.Ani kentinin adı ilk olarak 6. Yüzyılda bir Ermeni ailesi olan Gamsaragan beylerinin müstahkem yeri olarak geçmektedir.
Gamsaragan ailesi ile yine bir Ermeni ailesi olan Bargatlar arasında uzun süren bir mücadele olmuştur. Bargatların zaferi ile sonuçlanan bu mücadele sonrasında Gamsaraganlar 780 yılında, burada var olan tüm mülklerini bırakıp Bizans’a göç etmişlerdir.
885 yılında Bargat ailesinden olan I. Aşot Abbasi halifesi ve Bizans imparatoru tarafından Ermenistan kralı olarak atanmıştır. Aşot ve oğulları bugünkü Kars yöresinde hüküm sürmüşlerdir. Daha sonra da başkenti buraya taşıyarak büyük bir kentin inşasını gerçekleştirmişlerdir. Ani kenti günümüzdeki haliyle Ani Harabeleri bu şekilde oluşmuştur.
Ani Harabeleri Nerededir?
Ani Harabeleri, Kars’ın Ermenistan sınırına yakın bir bölgesinde bulunmaktadır. Ocaklı Köyü’nde, Arpaçayı boyu üzerindedir. Arpaçayı, Aras Nehri’nin bir koludur ve Ani Kenti işte bu kolun Anadolu tarafında bulunmaktadır. Ani Kenti’nde bugüne kadar yaklaşık yirmi dört farklı uygarlık hüküm sürmüştür. İpek Yolu üzerinde bulunmasından dolayı, ticari açıdan zengin bir kent olmuştur.
Ani Harabeleri’nin Mimarisi
Ani Harabeleri bulunduğu zemin sebebiyle üçgenimsi bir şekilde inşa edilmiştir. Bunun nedeni ise yapıldığı arazi üzerinde daha sağlam bir şekilde durmasının amaçlanmasıdır. Yedi giriş kapısı bulunan Ani Harabeleri’nin en önemli kapıları; Kars Kapısı, Aslanlı Kapı ve Sarnıçlı Kapılarıdır. Siyah renkli tüf taşından ve Horasan harcından yapılan bu büyük eser, döneminde birçok savaş kuşatmasına karşı dimdik ayakta durabilmiştir. Ani antik kentinde birçok sur, kale, kiliseler ve camiler bulunmaktadır.
Ani Harabeleri’nin Tarihçesi
İçerisinde hem İslamiyet’e hem Hristiyanlığa hem de diğer inançlara dair kalıntılar bulunmaktadır. Hem cami hem kilise hem de ateş tapınaklarını 100-150 metre aralıklarla görebilirsiniz. Kentin tarihini daha iyi çözebilmek için yapılan kazı ve araştırma çalışmaları hala devam etmektedir.
Ani, 1001 kilise şehri olarak da bilinmektedir. Kırk Kapılı Şehir diyenler de vardır. 1880’li yıllarda bölgede bir yer altı şehri daha keşfedilmiştir ve bu yer altı şehrinde 850’ye yakın yapı ve mağara bulunmuştur.
Ani Harabeleri, Anadolu’da bulunan ve üzerinde Ermeniler’in yaşamış olduğu en eski yerleşim merkezlerinden biridir. Üzerinde bir tane de büyük Katedral bulunmaktadır. Ayrıca milattan önce 3 binli yıllarda yapılmış eserler de mevcuttur. Bunun dışında 1200’lü yıllardan günümüze kadar gelen pek çok İslami esere de rastlamak mümkündür.
Aslanlı Kapı; Bölgeye girişi sağlayan Aslanlı Kapı’nın surları bugün yıkık durumdadır.Oysaki bu surlar ilk yapıldığı dönem yaklaşık 4.5 km’lik bir alana yayılmıştı. O kadar stratejik ve planlı bir şekilde kurulmuştu ki, düşman kuvvetlerin bu surlardan içeri girmesi neredeyse imkansızdı. Aslanlı Kapı günümüzde bu surlara göre daha sağlam bir vaziyettedir.
Ani Harabeleri’ne yakın bir bölgede, Ermenistan sınırları içinde taş ocakları bulunmaktadır. Ve bu ocaklar dinamitle patlatılmaktadır. Bu yüzden, zaten harap durumda olan Ani Harabeleri, her geçen gün daha da harap bir hal almaktadır. Ermeniler’in bu zararı bilerek verdiği iddia edilmektedir.
Yalçın kayalıklarda dinlenirken Ermeni kurşunuyla vurulmak; Tarihte bakire kızların toplanma yeri olarak bilinen bir kilise Ani Harabeleri üzerinde bulunmaktadır. Ancak bu kilisenin etrafındaki bahçeye girmek, orada bulunan yalçın kayalar üzerinde dinlenmek, oturmak ya da uzanmak hayatınıza mal olabilir. Çünkü o kısımda vadi biraz kıvrılmış vaziyettedir ve Ermenistan o kıvrılmış bölgeyi kendi toprağı saymaktadır.İşte bu yüzden oraya geçen kişilerin “sınır ihlali” yaptığını kabul etmekte ve ateş açmaktadır.O kısımda önlem amaçlı bir bekçi görev yapmaktadır.
Ani Harabeleri aslında bölge tüm dünyada “Ani Medeniyeti” olarak bilinmekteydi. Ancak uzun yıllar bakımsızlıkla boğuşmuş ve son yıllarda “Ani Harabeleri” şeklinde anılmaya başlanmıştır. Ani, o yıkık dökük haliyle bile masallar ülkesidir. Bölgenin alt kısmında gizli saklı tünellerin olduğu iddia edilmektedir.
Selçuklu Dönemi’nde Ani Medeniyeti
Ani Kenti, 1064’te Selçuklular tarafından fethedilmiştir. O dönem Selçuklu’nun hükümdarı Alparslan’dır ve daha sonra Ani Şehri’ni, Müslüman olan Kürt Beyliği Şeddadi’ye bırakmıştır. Ani Harabeleri’nin günümüzdeki en önemli İslami kalıntılarından biri olan Menuçihr Cami, 1072 yılında Şeddadi Beyliği döneminde inşa edilmiştir. Cami, adını kendisini yaptıran Menuçihr Bey’den almıştır.
Bilgihanem.com okurları için tarihi ve özellikleri hakkında detaylı bir bilgi verdiğimiz Ani Harabeleri, 2016 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi‘ne dahil edilmiştir. 2018 yılı itibariyle bu listede yer alan tarihi yapmız 17’ye çıkmıştır.
ALINTI