Askoros Deresi, Rize’nin merkez ilçesinde yer alan, Karadeniz Bölgesi’nin tipik coğrafi ve doğal özelliklerini yansıtan önemli akarsulardan biridir. Karadeniz’in yüksek dağlarından doğarak denize doğru akan Askoros Deresi, bölgenin zengin su kaynaklarından biri olarak dikkat çeker. Bölgedeki doğal yaşamı destekleyen bu dere, hem ekolojik açıdan hem de yerel halk için önemli bir su kaynağıdır. Karadeniz Bölgesi’nde Taşlıdere, Salaha Deresi, Askoros Deresi, Askoroz Deresi veya Engindere adlarıyla anılır.
Rize il merkezinin 5 kilometre doğusunda yer almaktadır.
Askoroz Deresi’nin uzunluğu yaklaşık 34 kilometredir. Nehir, kuzeye doğru akmaktadır. Güneysu Deresi (Potomya Deresi) ve Balamya Çayı adında iki kolu bulunmaktadır. Güneysu Deresi’nin ise Alakoz Deresi ve Potomya Çayı adında iki kolu vardır. Nehirde sportif olta balıkçılığı yapılabilmektedir.
Taşlıdere (Askoroz Deresi) üzerinde 1 adet baraj ve/veya HES bulunmaktadır. Toplam 9 MW kurulu güce sahip bu hidroelektrik santraller ile Türkiye’deki HES’lerden üretilen elektriğin yüzde 0,036’lık oranı, toplam elektrik tüketiminin ise yüzde 0,011’lik oranı karşılanmaktadır.
Askaroz, diğer adıyla Taşlıdere; taştığı zaman o kadar şiddetli akarmış ki, 100 ila 400 kiloya kadar büyüklüğü olan taşları da beraberinde sürüklermiş. Derenin gerek Mapavri (Çayeli) ve gerekse Rize tarafında kalan yerlerdeki bütün binaların bu taşlardan yapıldığı rivayet edilir.
Tarihsel ve Kültürel Önemi
Askoros Deresi’nin adını aldığı Askoroz adı, Lazca kökenlidir ve bölgenin yerli Laz halkının dilinde "küçük liman" anlamına gelir. Bu bölge, tarih boyunca Laz kültürüyle iç içe olmuştur ve bu kültürel miras dere çevresinde de hissedilmektedir. Fındıklı bölgesi, Laz kültürünün yaşatıldığı ve yerel geleneklerin sürdürüldüğü yerlerden biridir. Askoros Deresi, bu kültürel mirasın bir parçası olarak, çevresindeki köylerde yaşayan halkın sosyal hayatında önemli bir yer tutar.
Turizm Potansiyeli
Askoros Deresi, Karadeniz’in doğal güzelliklerini deneyimlemek isteyen ziyaretçiler için önemli bir destinasyondur. Doğa yürüyüşleri, fotoğrafçılık ve kampçılık gibi aktiviteler için elverişli bir çevre sunan Askoros Deresi, temiz havası ve doğal manzaralarıyla dikkat çeker. Dere boyunca yapılan yürüyüşlerde, ziyaretçiler Karadeniz’in yeşil doğasını yakından gözlemleme fırsatı bulurlar.
Dere çevresindeki vadiler ve ormanlar, doğaseverler için sakin ve huzurlu bir ortam sağlar. Ayrıca Askoros Deresi’ne yakın yerlerde küçük şelaleler ve suyun oluşturduğu doğal havuzlar, fotoğrafçılar ve doğa tutkunları için ilgi çekici alanlar oluşturur.
Koruma Gereksinimi
Karadeniz Bölgesi’nde bulunan diğer derelerde olduğu gibi, Askoros Deresi de çevresel tehditlerle karşı karşıyadır. Kontrolsüz yapılaşma, su kirliliği ve orman tahribatı, derenin doğal yapısını ve ekosistemini olumsuz etkileyebilir. Bölgenin doğal güzelliklerinin korunması ve sürdürülebilir turizm uygulamalarının teşvik edilmesi, Askoros Deresi ve çevresinin gelecekte de varlığını sürdürebilmesi için gereklidir.
Sonuç
Askoros Deresi, Rize’nin Merkez ilçesinde yer alan, Karadeniz’in doğal güzelliklerini ve zengin biyolojik çeşitliliğini yansıtan önemli bir akarsudur. Tarihi ve kültürel bağlarıyla da dikkat çeken bu dere, çevresindeki doğal yaşamı desteklerken, tarımsal faaliyetler ve doğa turizmi açısından da büyük bir öneme sahiptir. Bölgenin doğal yapısının korunması ve sürdürülebilirlik yaklaşımlarının benimsenmesi, Askoros Deresi’nin ekolojik ve kültürel değerinin devamlılığı açısından kritik öneme sahiptir.
